Kuvvet ve hareket
1. Hareketli varlıkları gözlemleyelim
Hareket, bir varlığın, başka bir varlığa göre yer değiştirmesidir.
İnsanlar ve hayvanlar; koşma, atlama, yürüme, yüzme gibi değişik türde hareketler yaparlar. Cansız varlıklar ise dışarıdan bir etki olmadıkça hareket edemezler. Çantamızı hareket ettirmek için ona bir etki uygulamak gerekir.
Bitkiler de diğer varlıklar gibi hareket ederler. Ancak bitkilerdeki hareket, insan ve hayvanlardaki hareketten farklı olarak çoğunlukla ışığa yönelme şeklindedir. Ayrıca bitkiler, kökleriyle suya ve topraktan ihtiyaç duydukları maddelere de yönelirler.
Hareketlerimizi kolaylaştırmak için birçok makine ve araçtan yararlanırız. Bunların en önemlisi tekerlektir. Tekerlek, insanoğlunun keşfettiği en önemli araçlardan biridir. Tekerlek sayesinde hayatımız kolaylaştı ve hareketlerimiz hızlandı.
2. Varlıkların hareket çeşitleri
Cisimlerin bir noktaya göre yer değiştirmesi bir zaman dilimi içinde olmaktadır. Yani bir cismin hızını anlamadaki temel nicelik zamandır. Cismin hızı hakkında karar verebilmek için ne kadar zamanda ne kadar yer değiştirdiğini bilmek gerekir. Zaman dilimi; bir saat, bir dakika veya bir saniye olabilir. Bir cisim, bir mesafeyi ne kadar kısa sürede alıyorsa o kadar hızlıdır denir.
Bir cismin, bir zaman dilimi içerisindeki yer değiştirmesine hız denir. Harekette hız, varlıkların çabukluğunu ve yavaşlığını belirten bir kavramdır. Hareketlinin bir yolu alma süresi kısaldıkça hız artmaktadır.
Koşarken hızlı, yürürken daha yavaş hareket ederiz.
Ankara ile İstanbul arasını birleştiren karayolunun uzunluğu 450 kilometredir. Ankara’dan İstanbul’a gitmek üzere bir yolcu otobüsü ve yüklü bir kamyon aynı anda yola çıkmaktadır. Otobüs İstanbul’a 6 saatte gittiği halde, kamyon 10 saatte gidebilmektedir. Bu sonuç, otobüsün kamyondan daha hızlı hareket ettiğini gösterir.
Aynı mesafeyi daha kısa sürede giden varlıklar, daha hızlıdır. Motosiklet bisiklete göre, yarış arabası otomobile göre, uçak helikoptere göre daha hızlıdır.
Durmakta olan bir cismin hızı yoktur. Örneğin; kırmızı ışıkta duran bir yayanın hızı sıfırdır. Yeşil ışık yandığında yaya hareket eder ve gittikçe hızını arttırarak karşıdan karşıya geçer.
Trafikte yol almakta olan bir arabanın şoförü, kırmızı ışığı gördüğünde frene basar ve araba yavaşlar, bir süre sonra da durur. Çevremizde gün içinde hızlanma ve yavaşlama hareketi yapan pek çok varlık görülmektedir.
Ancak çevremizdeki bütün cisimler aynı hareketi yapmazlar. Çevremizde hızlanma ve yavaşlamadan başka hareket türleri de görülmektedir. Bunlardan bazıları sallanma ve dönmedir.
Parkta salıncağa bindiğimizde sallanırız veya hamakta sallanma hareketi yaparız. Dünya, güneş’in etrafında, ay ise dünya’nın etrafında dönme hareketi yapar. Arabalar, virajlara geldiklerinde yavaşlayıp dönerler.
3. cisimleri hareket ettirme ve durdurma
Doğada birçok hareketi yapabilmek için varlıklara kuvvet uygularız. Varlıkları hareket ettirmek ya da durdurmak için uyguladığımız itme ve çekmeyi kuvvet olarak nitelendiririz.
Oyuncu, bowling topuna itme kuvveti uygular, elimizle kuvvet uygulayarak oyun hamurunun şeklini değiştirebiliriz, sırayı çekerek istediğimiz yere götürebiliriz.
Etrafımızı çeviren hava, varlıklara her zaman bir itme kuvveti uygular. Havanın vücudumuza uyguladığı kuvvete alıştığımız için bunu hissetmeyiz.
Eskiden tahılları un haline getirmek için yel değirmenleri kullanılırdı. Yel değirmeninin kanatları, rüzgârın itmesi sayesinde döner. Dönen kanatlar da içerideki düzeneği çalıştırır.
Hareketsiz bir varlığı, iterek veya çekerek hareket ettirebiliriz. Aynı şekilde hareket halindeki bircimsi de iterek veya çekerek yavaşlatabilir ya da durdurabiliriz. Ancak hareket halindeki bazı varlıkları durdurmak tehlikeli olabilir.
Kuvvet
İtme, çekme cisme yaptırılabilir mi hareket?
Hiç düşünme, sorunun yanıtı evet.
Ne olur cisme uygularsak kuvvet?
Hareketini mi, şeklini mi değiştirir?
Gözlemeye devam et.
4. Kuvvet, cisimlerin hareketini ve şeklini etkiler
Her gün yüzlerce kez kuvvet uygular, cisimleri hareket ettiririz. Kuvvet, cisimler üzerine etki eder.
Hareket, bir varlığın, başka bir varlığa göre yer değiştirmesidir.
İnsanlar ve hayvanlar; koşma, atlama, yürüme, yüzme gibi değişik türde hareketler yaparlar. Cansız varlıklar ise dışarıdan bir etki olmadıkça hareket edemezler. Çantamızı hareket ettirmek için ona bir etki uygulamak gerekir.
Bitkiler de diğer varlıklar gibi hareket ederler. Ancak bitkilerdeki hareket, insan ve hayvanlardaki hareketten farklı olarak çoğunlukla ışığa yönelme şeklindedir. Ayrıca bitkiler, kökleriyle suya ve topraktan ihtiyaç duydukları maddelere de yönelirler.
Hareketlerimizi kolaylaştırmak için birçok makine ve araçtan yararlanırız. Bunların en önemlisi tekerlektir. Tekerlek, insanoğlunun keşfettiği en önemli araçlardan biridir. Tekerlek sayesinde hayatımız kolaylaştı ve hareketlerimiz hızlandı.
2. Varlıkların hareket çeşitleri
Cisimlerin bir noktaya göre yer değiştirmesi bir zaman dilimi içinde olmaktadır. Yani bir cismin hızını anlamadaki temel nicelik zamandır. Cismin hızı hakkında karar verebilmek için ne kadar zamanda ne kadar yer değiştirdiğini bilmek gerekir. Zaman dilimi; bir saat, bir dakika veya bir saniye olabilir. Bir cisim, bir mesafeyi ne kadar kısa sürede alıyorsa o kadar hızlıdır denir.
Bir cismin, bir zaman dilimi içerisindeki yer değiştirmesine hız denir. Harekette hız, varlıkların çabukluğunu ve yavaşlığını belirten bir kavramdır. Hareketlinin bir yolu alma süresi kısaldıkça hız artmaktadır.
Koşarken hızlı, yürürken daha yavaş hareket ederiz.
Ankara ile İstanbul arasını birleştiren karayolunun uzunluğu 450 kilometredir. Ankara’dan İstanbul’a gitmek üzere bir yolcu otobüsü ve yüklü bir kamyon aynı anda yola çıkmaktadır. Otobüs İstanbul’a 6 saatte gittiği halde, kamyon 10 saatte gidebilmektedir. Bu sonuç, otobüsün kamyondan daha hızlı hareket ettiğini gösterir.
Aynı mesafeyi daha kısa sürede giden varlıklar, daha hızlıdır. Motosiklet bisiklete göre, yarış arabası otomobile göre, uçak helikoptere göre daha hızlıdır.
Durmakta olan bir cismin hızı yoktur. Örneğin; kırmızı ışıkta duran bir yayanın hızı sıfırdır. Yeşil ışık yandığında yaya hareket eder ve gittikçe hızını arttırarak karşıdan karşıya geçer.
Trafikte yol almakta olan bir arabanın şoförü, kırmızı ışığı gördüğünde frene basar ve araba yavaşlar, bir süre sonra da durur. Çevremizde gün içinde hızlanma ve yavaşlama hareketi yapan pek çok varlık görülmektedir.
Ancak çevremizdeki bütün cisimler aynı hareketi yapmazlar. Çevremizde hızlanma ve yavaşlamadan başka hareket türleri de görülmektedir. Bunlardan bazıları sallanma ve dönmedir.
Parkta salıncağa bindiğimizde sallanırız veya hamakta sallanma hareketi yaparız. Dünya, güneş’in etrafında, ay ise dünya’nın etrafında dönme hareketi yapar. Arabalar, virajlara geldiklerinde yavaşlayıp dönerler.
3. cisimleri hareket ettirme ve durdurma
Doğada birçok hareketi yapabilmek için varlıklara kuvvet uygularız. Varlıkları hareket ettirmek ya da durdurmak için uyguladığımız itme ve çekmeyi kuvvet olarak nitelendiririz.
Oyuncu, bowling topuna itme kuvveti uygular, elimizle kuvvet uygulayarak oyun hamurunun şeklini değiştirebiliriz, sırayı çekerek istediğimiz yere götürebiliriz.
Etrafımızı çeviren hava, varlıklara her zaman bir itme kuvveti uygular. Havanın vücudumuza uyguladığı kuvvete alıştığımız için bunu hissetmeyiz.
Eskiden tahılları un haline getirmek için yel değirmenleri kullanılırdı. Yel değirmeninin kanatları, rüzgârın itmesi sayesinde döner. Dönen kanatlar da içerideki düzeneği çalıştırır.
Hareketsiz bir varlığı, iterek veya çekerek hareket ettirebiliriz. Aynı şekilde hareket halindeki bircimsi de iterek veya çekerek yavaşlatabilir ya da durdurabiliriz. Ancak hareket halindeki bazı varlıkları durdurmak tehlikeli olabilir.
Kuvvet
İtme, çekme cisme yaptırılabilir mi hareket?
Hiç düşünme, sorunun yanıtı evet.
Ne olur cisme uygularsak kuvvet?
Hareketini mi, şeklini mi değiştirir?
Gözlemeye devam et.
4. Kuvvet, cisimlerin hareketini ve şeklini etkiler
Her gün yüzlerce kez kuvvet uygular, cisimleri hareket ettiririz. Kuvvet, cisimler üzerine etki eder.
Kuvvet uygulanan cisimler:
Hızlanır
Pistte duran bir uçak, önce yavaş yavaş hareket eder, daha sonra hızlanır. Benzer şekilde; sürücü gaza basarak otomobile hareket yönünde kuvvet uygulanmasına neden olur.
Yavaşlar ya da durur
Hareket eden bir cisme, hareket yönüne zıt yönde kuvvet uygulanırsa cisim yavaşlar ya da durur. Örneğin; limana yanaşan bir gemi, yavaşlamak için pervanelerini ters yönde döndürerek hareket yönüne ters yönde kuvvet uygular.
Yön değiştirir
Kuvvet, hareket eden bir cismin yönünü değiştirir. Örneğin; hareketli top, engele çarpınca yön değiştirir.
Şekil değiştirir
Kuvvet uygulanan cisimler, şekil değişikliğine uğrayabilir. Kuvvetin etkisi ortadan kalktıktan sonra bazıları eski hallerine dönerken, bazıları eski hallerine dönemezler. Eski hallerine dönebilen cisimlere esnek cisimler, eski hallerine dönemeyenlere ise esnek olmayan cisimler denir.
Döner
Cisimler, kuvvetin etkisiyle dönebilir. Kuvvetin döndürücü etkisi birçok makine ve aracın yapımında kullanılmaktadır. Dönme hareketi, birçok teknolojik gelişmeye neden olmuştur. Cisimlere uygulanan kuvvet büyüdükçe, dönme hareketi daha hızlı olur.
Sonuç olarak; kuvvetin cisimler üzerinde birbirinden farklı etkileri vardır. Bunlar; hareket ettirme, durdurma, yön değiştirme ve şekil değiştirme gibi etkilerdir. Kuvvet, cisimlerin biçimini ve hareket durumunu değiştirebilen etkidir.
Hızlanır
Pistte duran bir uçak, önce yavaş yavaş hareket eder, daha sonra hızlanır. Benzer şekilde; sürücü gaza basarak otomobile hareket yönünde kuvvet uygulanmasına neden olur.
Yavaşlar ya da durur
Hareket eden bir cisme, hareket yönüne zıt yönde kuvvet uygulanırsa cisim yavaşlar ya da durur. Örneğin; limana yanaşan bir gemi, yavaşlamak için pervanelerini ters yönde döndürerek hareket yönüne ters yönde kuvvet uygular.
Yön değiştirir
Kuvvet, hareket eden bir cismin yönünü değiştirir. Örneğin; hareketli top, engele çarpınca yön değiştirir.
Şekil değiştirir
Kuvvet uygulanan cisimler, şekil değişikliğine uğrayabilir. Kuvvetin etkisi ortadan kalktıktan sonra bazıları eski hallerine dönerken, bazıları eski hallerine dönemezler. Eski hallerine dönebilen cisimlere esnek cisimler, eski hallerine dönemeyenlere ise esnek olmayan cisimler denir.
Döner
Cisimler, kuvvetin etkisiyle dönebilir. Kuvvetin döndürücü etkisi birçok makine ve aracın yapımında kullanılmaktadır. Dönme hareketi, birçok teknolojik gelişmeye neden olmuştur. Cisimlere uygulanan kuvvet büyüdükçe, dönme hareketi daha hızlı olur.
Sonuç olarak; kuvvetin cisimler üzerinde birbirinden farklı etkileri vardır. Bunlar; hareket ettirme, durdurma, yön değiştirme ve şekil değiştirme gibi etkilerdir. Kuvvet, cisimlerin biçimini ve hareket durumunu değiştirebilen etkidir.
Kuvvet ve hareket
1 - Hareketli varlıkları gözleyelim
2 - Varlıkların hareket çeşitleri
3 - Cisimleri hareket ettirme ve durdurma
4 - Kuvvet cisimlerin hareketini ve şeklini etkiler.
1 - Hareketli varlıkları gözleyelim
Çevremizdeki varlıkların bazıları hareketli bazıları da hareketsizdir.
Canız varlıklar hareketsizken canlı varlıklar hareketlidir.
Bir cisim bulunduğu noktadan ayrılmıyorsa hareketsizdir.
Bir cisim bulunduğu noktadan konum değişiyorsa hareketlidir.
Sınıfta tahtaya kalkan öğrenci oturana göre hareketlidir.
İnsanlar zamandan kazanmak için hareketli varlıklar icat etmişlerdir.
Bunların en önemli olanı ise tekerleğin bulunmasıdır.
Aynı hızla aynı yöne giden iki cisim hareketsizmiş gibi algılanabilir.
Dünyanın hızının sabit olması bize hareket etmiyor muş gibi algılamamıza neden olur
2 - Varlıkların hareket çeşitleri
Sınıf içerisinde tahtaya göre öğrencilerin bulunduğu yere konum adı verilir. bu da kişiden kişiye değişkenlik gösterir.
Hareket: bir varlığın başka bir varlığa göre yer değiştirmesi olarak tanımlanır.
Bir cisim sabit kabul edilen bir noktaya göre bulunduğu yerden başka bir yere nokta ise son konum olarak adlandırılır.
Bir cismin hızını bulmak için gidilen yolun zamana bölünmesi ile bulunur.
1 km = 1000m
1m = 100cm
1 saat = 60 dakika
1 saat = 3 600 saniye
Duran bir cismin hızı sabittir.yani 0 dır.
Hareketli cisimlerin hareketleri sırasında izledikleri yola yörge denir.
Bir cismin hareketini hızına ve yörüngesine bakarak iki türlü tanıyabiliriz.
Hızına göre hareket çeşitleri:
A - Sabit hızlı hareketler:
Bir cismin hızı hareketi süresince değişmiyorsa, sabit hızlı hareket ediyor demektir.
Güneş sistemi buna en güzel örnektir.
Saatin akrep ve yelkovanı d a sabit hareket eden cisimdir.
B - Hızı değişen hareketler:
Hareket eden araçlar devamlı sabit hızla hareket edemezler.
Aşağıdan yukarıya doğru atılan top, kırmızı ışıkta durmaya çalışan araç yavaşlayan hareket eder.
Yere düşmekte olan top da, kırmızı ışıktan sonra hareket eden araç da hızlanan hareket ediyor demektir.
1. Yörüngesine göre hareket çeşitleri:
Düz yolda hareket eden araç ile elimizden düşen bardak doğrusal hareket etmiş olur.
Lunaparkta dönme dolap ve saatin akrep ve yelkovanı dairesel(çembersel)hareket etmiş olur.
Salıncağın yapmış olduğu hareket eğrisel harekettir.
Gezegenler ise güneş çevresindeki hareketleri elips şeklindedir.
Doğrusal hız eğrisel hareket dairesel hareket elips hareket
1 - Cisimleri hareket ettirme ve durdurma
Günlük hayatımızda farkına varmadan birçok hareket yaparız.
Odanın kapısını açmada, televizyonun düğmesini kapamada bir hareket uygularız.
İtme ya da çekme şeklinde uygulanan cisim hareket eder.
Yerde duran bir cisme vurduğumuzda itme uygularız.
Ağır bir yükü kaldırmak için çekme uygularız.
Bir yelkenlinin hareket etmesi için rüzgâr itme kuvveti uygular.
Topu yukarı fırlatırken uygulanan kuvvet itme şeklindedir. Topun yere düşmesi ise yerçekimi kuvveti şeklinde oluşur.
Yünlü kumaşa sürülen tarak küçük kâğıt parçalarını kendine doğru çeker. Buna elektriksel kuvvet denir.
Gemi kayık ve vapur suya itme kuvveti uygular. Suyun ise cisimlere karşı uyguladığı kuvvet suyun kaldırma kuvvetidir.
Elimizden uçan balon hava ile itme kuvveti uygular. Buna havanın kaldırma kuvveti denir.
Hayatımızda itme ve çekme sıklıkla görülür.
Not:
Hareketsiz bir cismin hareket etmesi için yeterince kuvvet uygulanmalıdır.
Bir cismi durdurmak için cismin ters yönünde kuvvet uygulamamız gerekir.
Varlıkları hareket ettirmek için uygulanan itme ve çekmeye kuvvet adı verilir.
01 - Kuvvet cisimlerin hareketini ve şeklini etkiler.
Her gün karşılaştığımız birçok olayın nedeni kuvvettir.
Teneke kutunun üzerine oturunca çökmesi
Bir yayı çektiğimizde yayın uzaması
Güneş sistemindeki gezegenlerin bir düzen içerisinde hareket etmesi.
Mıknatısların birbirini itmesi ya da çekmesi.
Bizler kuvveti göremeyiz kuvvetin üzerindeki etkileri gözlemleyebiliriz.
************kuvvetin cisimlere etkisi*************
Kuvvet duran cisimleri hareket ettirir.
Duran bir cismi hareket ettirmek için hareket ettiğimiz yönde kuvvet uygulamalıyız.
Kuvvet hareket eden bir cismi yavaşlatır ya da durdurur.
Hareket eden bir cismi durdurmak ya da yavaşlatmak için cisme ters yönde kuvvet uygulamalıyız.
Hareket eden cisimleri hızlandırır.
Hareket eden bir aracın hızını artırması buna en güzel bir örnektir.
Kuvvet hareketin yönünü değiştirir.
Kale direğine çarpan topun geri dönmesi.
Kuvvet cisimleri döndürür.
Cisimler uygulanan kuvvetin etkisiyle dönebilir.
Bisikletin tekerleğinin dönmesi.
Kuvvet cisimlerin şeklini değiştirir.
Kuvvet uygulanan hamurun şeklinin değişmesi bu ne güzel bir örnektir.
Not: Duran cisimleri hareket ettirme, hareketli cisimleri durdurma, hareketin yön ve hızını değiştirme, cisimleri döndürme ve şekil değiştirme gibi etkileri vardır.
