HÜRRİYET İLKÖĞRETİM OKULU
4 – B SINIFI TÜRKÇE DERSİ ÇALIŞMA YAPRAKLARI
ÜNSÜZ BENZEŞMESİ (ÜNSÜZ SERTLEŞMESİ)
Türkçede sert ünsüzlerle biten (P, ç, t, k, f, h, s, ş) harfleri ile biten bir kelimeye c, d, g harfleri ile başlayan bir ek gelirse, ekin başındaki yumuşak harfler sertleşir.
Buna göre; c - ç, d - t, g - k olur.
Şimdi bu duruma örneklerle açıklayalım.
Kebap-cı... Kebapçı,
Yavaş-ca... Yavaşça,
Ayak-cak... Ayakçak,
Ayak-da... Ayakta,
Yurt-dan… Yurttan,
Ses-deş... Sesteş,
Yap-dı... Yaptı,
Aç-dır... Açtır,
At-gı... Atkı,
Seç-gin... Seçkin,
Çalış-gan... Çalışkan,
Kıs-gaç... Kıskaç...
Kitap-da Kitapta...
Bu kural, sayıların rakamla yazılışlarında da geçerlidir. Buna göre rakamlar okunur ve okunuşu p, ç, t, k, f, h,s, ş harflerinden biriyle biterse, ekler de sertleşir.
Buna uyulmazsa yazım yanlışı yapılmış olur.
Bu duruma örneklerle açıklayalım. Saat 3'de geldim. (Yanlış),
Saat 3'te geldim (Doğru)
Ünsüz benzeşmesi ile ilgili özel durumlar
1. Bazı birleşik kelimelerin bu kurala uymadığı görülür: Dikdörtgen, Akciğer...
2. Bazı matematik terimlerinin bu kurala uymadığı görülür: Üçgen, beşgen..
3. -De, da bağlacı, başlı başına bir kelime olduğu için sert sessizlerle (p, ç,t,k,f,h,s,ş ) harfleriyle biten kelimelerden sonra gelse bile sertleşme kuralına uymaz.
Zaten de, da bağlacını -de, ekinden ayıran en önemli özelliklerden biri de budur.
Örnek: Gitsek te olur, gitmesek te. Burada yazım yanlışı yapılmıştır.
Gitsek de olur, gitmesek de. Burası doğrudur.Yazım yanlışı yoktur.